هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق لە نێوان بەشداری و بایکۆتدا

زووم:
تەنیا چەند ڕۆژێکی کەم ماوە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق، کە بڕیارە ١٨ـــــــی ئەم مانگە ئەنجامبدرێت، هێشتا زۆرێک باس لە ئەگەری دواخستنی دەکەن، بەبێ ئەوەی هیچ پاساوێکی روونیان بۆ هەوڵەکانی دواخستن هەبێت، یان خواستێکی روون و ئاشکرای هێزە سیاسییەکان لەو بارەوە بە فەرمی دەربڕابێت.

پێدەچێت ئەوانەی گومانیان لە دواخستنی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق هەیە، گرەو لەسەر ڕوودانی گۆڕانکارییەکی چاوەڕوانەکراوی سیاسی بکەن، بەبێ ئەوەی دیاری بکەن، رووداوەکە چییە روودەدات، یان کێ لە پشت رووداوەکەیە، کە دەبێتە هۆی دواخستنی هەڵبژاردنەکە.

هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق، کە لە مانگەدا ئەنجامدەدرێت، سێیەمین هەڵبژاردنە لەدوای گۆڕانی ڕژێمی سیاسی عێراق لە ساڵی 2003، کە بە گوێرەی دەستووری عێراق بڕیارە هەر چوار ساڵ جارێک ئەنجامبدرێت. بەڵام بەهۆی ململانیێ سیاسییەکانەوە، جار نەبووە ئەو هەڵبژاردنە لەو وادەیە بەڕێوەبچێت، کە بۆی دیاریکراوەو هەمیشە لە وادەی خۆی دواخراوە.

هەڵبژاردنی ئەم جارەش، سەرەرای هەوڵەکان بۆ دواخستنی، بەڵام کۆمسیۆن وادەی بۆ دیاریکردووەو رێکارەکانی ئەنجامدانیشی تەواوکردووە، لەگەڵ ئەوەش دوور نییە لە ناڕەزایی لایەنەکان و تەنانەت لایەنێکی گەورەی وەک رەوتی سەدر بایکۆتی کردووە، کە بۆ یەکەمجارە لە مێژووی خۆیدا لە بەرەی بەشداربووانی دەسەڵاتەوە هەڵوێستیان گۆڕیوە بۆ بەرەی بایکۆت.

رەوتی سەدر بە رێنمای سەرکردەکەیان، کە موقتەدا سەدرە، دروشمی “بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا، بەشداریکردنە لەگەڵ گەندەڵکاران”یان بەرزکردووەتەوە، بەم هەڵوێستەش جەخت لە بایکۆتی بەشداری پرۆسەکە بە تەواوی دەکەنەوەو بەشداری لە پرۆسەی دەنگدانیش ناکەن، وەک ئەوەی سەدر رایگەیاندووە، بەشدارینەکردنی ئەوانیش هێز دەدات بە هەڵوێستی ئەو کەس و لایەنانەی گومانیان لە شەرعیەتی سیاسی هەڵبژاردن لە عێراق هەیە و بەنیازی بایکۆتن، بەو پێیەی ڕەوتی سەدر ئەو بزووتنەوە سیاسییەیە، کە بەشدارییەکی کارای لە هەڵبژاردنەکانی رابردوو هەبووەو تەنانەت لە کۆتا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقیش، زۆرترین کورسی پەرلەمانیان بردەوە.

سەدرییەکان و داکۆکیکارانی بایکۆتکردنی ھەڵبژاردنی ئەنجوومەنی درک بەوە دەکەن، کەمی رێژەی بەشداریکردن کاریگەری لەسەر شەرعییەتی هەڵبژاردنەکە لە رووی یاساییەوە نابێت، بەڵام دڵنیان لەوەی کەمی بەشداری خەڵک لە هەڵبژاردنەکە، دەبێتە ئاڵنگارییەکی گەورە لەبەردەم هەڵبژاردنەکە لە رووی سیاسی و ئەو لایەنانەشی، خۆیان بە براوەی پرۆسەکە دەزانن.

له عێراق چەند ساڵێکە بەشداری لە پرۆسەی دەنگدان روو لە کەمبوونەوە دەکات و ژمارەی بایکۆتکەران زیاددەکات، ئەوەش بە بەراورد یە یەکەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، کە لە ساڵی 2005 به ڕێوەچوو، لەگەڵ هەڵبژاردنی ساڵی 2010، کە رێژەی بەشداری گەیشتە 62.4% و بەرزترین ئاست، بەڵام لەو ساڵە بەدواوە هەڵبژاردن دوای هەڵبژاردن رێژەی بەشداری کەمیکردووە، تا لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە ساڵی ٢٠٢١ رێژەی بەشداری گەیشتە ٤١%، کە ئەوەش کەمترین رێژەی بەرشدارییە لە مێژووی هەڵبژاردنەکانی عێراق.

لە بەرانبەر رەوتی سەدو ئەوانەی پشتگیری بەرەی بایکۆتن، بەرەیەکی تریش هەیە، ئەوانیش لایەنەکانی دەسەڵاتن، ئەوان جەختدەکەنەوە، بە گەرم و گوڕییەوە بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەکەن و باس لەوە دەکەن، ئەمە پرۆسەیەکی دیموکراسییە و دەبێت خەڵک بەشداری کارای تێیدا هەبێت، هەروەها رەخنەش لەو بەرەیە دەگرن، بەوەی بە بایکۆت رێگری لەوە دەکەن، خەڵک بەشداربێت لە گۆڕانکاری لە دەسەڵات.

ئەوەی هێزەکانی دەسەڵات لەم هەڵبژاردنەدا کردوویانەتە ئامانجیان، چەسپاندنی سێ هەڵوێستی سەرەکییە، یەکەمیان شکاندنی ئیرادەی خۆپیشاندانەکانی ئۆکتۆبەری 2019، کە دروشمی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجوومەنی پارێزگاکانیان بەرزکردبووەوە، تا وایان کرد، پەرلەمان بە دەرکردنی بڕیارێک وەڵامیان بداتەوەو کاری ئەنجوومەنی پارێزگاکانی راگرت.

هەرچەندە بڕیارەکە لەسەر بنەمای یاسایی و دەستووریی نەبووە، بەڵام بە قازانجێک بۆ ناڕەزایەتییەکانی مانگی ئۆکتۆبەر دانرا و بووە دەستکەوتێک بۆیان، هەر لێرەشەوە لایەنەکانی دەسەڵات، وەک وەڵامێک بیریان لە رێگەچارەیەکی یاسایی و دەستووری کردەوە، ئەویش ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانە، لە دوای پێکهێنانی حکومەتی نوێ.

هەڵوێستی دووەمی ئەو لایەنانە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان، مەبەست لێی وەبەرهێنانە لە هەڵبژاردنەکە، بەتایبەتی وەک وەڵامێک بۆ موقتەدا سەدر، کە وەک دژایەتییەکان بۆ ئەو لایەنانە ساڵی رابردوو پرۆسەی سیاسی عێراقی بایکۆت کرد، لە کاتێکدا زۆرینەی پەرلەمانیی هەبوو.

ئەو لایەنانە بە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان دەیانەوێت بە سەدر بڵێن، ئەوەتا بەبێ ئەویش، کە بایکۆتی پرۆسەی سیاسی و تەنانەت بایکۆتی هەڵبژاردنیشی کردووە، توانیان هەڵبژاردن بکەن و رێژەو قەبارەی خۆیان لەناو خەڵکدا دەربخەن.

جگە لە بابەتی ململانێ ناوخۆییەکانی خۆیان، مەبەستی سێیەمی لایەنە شیعییەکان، ململانێیانە لەگەڵ لایەنە سونییەکانیش بەتایبەتی هاوپەیمانی تەقەدووم بە سەرۆکایەتی محەمەد حەلبوسی، کە بەم دواییە لە پۆستی سەرۆکی پەرلەمان دوورخرایەوە، ئەمەش پێدەچێت وەک شەڕی شکاندنی ئیرادە بێت بە تایبەتی لە پارێزگا سوننەکاندا.

لایەنە شیعەکانی نەیاری حەلبوسی هەوڵدەدەن نفوزی سیاسی ئەو لە پارێزگا سونییەکان بە گشتی و لە پارێزگای ئەنبار بەتایبەتی، کە قەڵای سەرەکی پارتەکەیەتی لاواز بکەن و دواتر ڕێگری لە فراوانبوونی هەژموونی لە پارێزگاکانی دیالە و سەڵاحەدین و موسڵیش بکەن.

ئەو لایەنە شیعانە جگە لە دژایەتییەکانی خۆیان، دەیانەوێت بە پشتگیری “هاوپەیمانی عەزم” بە سەرۆکایەتی موتەنا سەمەڕائی، هەروەها “هاوپەیمانی سەروەری” بە سەرۆکایەتی خەمیس خەنجەر زیاتر پێگەی حەلبوسی لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان لاواز بکەن.